Định nghĩa
Gãy liên lồi cầu là loại gãy đầu dưới xương cánh tay có đường gãy tách lồi cầu trong khỏi lồi cầu ngoài và thường có đường gãy trên 2 lồi cầu hoặc một mãnh gãy thân xương cánh tay.
Gãy liên lồi cầu chiếm tỷ lệ cao nhất là 68 %, là loại gãy mang lại nhiều biến chứng và thách thức cho phẫu thuật viên chỉnh hình.
Chẩn đoán
Chẩn đoán lâm sàng khó vì khớp khuỷu rất sưng nề và có máu tụ lớn. Có thể sờ thấy các lồi cầu bị di lệch. Do đó, riêng ở vùng khuỷu khi đã sưng nề nhiều, nên chờ XQ để chẩn đoán.
Nếu mảnh gãy bé hoặc bệnh nhân nhỏ tuổi, khó chẩn đoán, có khi phải chụp khớp khuỷu 2 bên để so sánh.
- XQ: chẩn đoán dựa trên phim XQ tư thế thẳng và nghiêng.
- Chụp CT khuỷu trong những trường hợp gãy phức tạp, phạm khớp. Chụp CT scanner để đánh giá trước mổ, CT 3D dựng hình để xác định mức độ phức tạp gãy phạm khớp.
Trong thăm khám lâm sàng, cần lưu ý đến các biến chứng gây tổn thương mạch máu, thần kinh.
Phân loại
Theo Riseborough
Type A: gãy không di lệch.
Type B: gãy lồi cầu, ròng rọc không xoay.
Type C: gãy lồi cầu, ròng rọc rời xa nhau và xoay.
Type D: gãy vụn nhiều mảnh diện khớp.
Theo AO
Điều trị
- Bảo tồn
- Bó bột: Bó bột cánh bàn tay 2-3 tuần
Kéo liên tục: xuyên đinh vào mỏm khuỷu, kéo tạ thẳng lên trời kết hợp nắn ép các mảnh gãy. Thời gian kéo liên tục 6 tuần. Bỏ tạ kéo, tập cử động khớp khuỷu.
- Phẫu thuật: bệnh nhân trẻ, chất lượng xương tốt, mảnh vỡ đủ to để kết hợp xương.
Nguyên tắc
- Đối với người trẻ, phải cố định lại giải phẫu để tập sớm. Với người già, cho tập sớm quan trọng hơn là phục hồi giải phẫu.
- Dù là cách điều trị gì mà bất động lâu đều sẽ bị cứng khớp.
– Thần kinh, mạch máu
– Không liền xương: hiếm gặp
– Hoại tử vô mạch: rất hiếm.
– Cứng khuỷu, mất cử động khuỷu: đây là biến chứng chủ yếu do:
- Chèn ép cơ học: đầu xương chồi cản trở gấp khuỷu, các lồi cầu biến dạng, diện khớp hỏng. Các hố mỏm khuỷu, mỏm vẹt bị đẩy vì can sùi, tổ chức xơ lấp đầy, gãy lồi cầu di lệch.
- Xơ hoá cạnh khớp sau chấn thương, kỹ thuật nẹp vít kém.
- Nhiễm khuẩn.
- Thao tác mạnh khi đang liền xương, làm rách các chỗ dính gây cứng khớp.
- Bất động lâu quá.
Phục hồi chức năng gãy liên lồi cầu xương cánh tay
Gãy liên lồi cầu xương cánh tay là một chấn thương nặng nề, gây ra cảm giác vô cùng đau đớn. Do đó, đây là nguyên nhân khiến cho quá trình phục hồi chức năng gãy liên lồi cầu xương cánh tay gặp nhiều hạn chế. Khi người bệnh không cử động được khuỷu tay trong quá trình cố định xương thì có thể khiến các khớp bị cứng, gây hạn chế vận động cánh tay, khuỷu tay sau này.
Chính vì lý do này, việc thực hiện phục hồi chức năng gãy liên lồi cầu xương cánh tay cần được chú trọng song song với quá trình tái cố định xương, nhằm bảo tồn chức năng của khớp khuỷu tay cũng như sức mạnh của các nhóm cơ bắp trên cánh tay. Nguyên tắc của phục hồi chức năng gãy trên lồi cầu xương cánh tay là:
- Tạo điều kiện tốt nhất cho quá trình liền xương
- Giảm sưng nề, giảm đau, chống rối loạn tuần hoàn, chống kết dính khớp, ngừa hội chứng đau vùng (hội chứng rối loạn dinh dưỡng giao cảm phản xạ hay còn gọi hội chứng Sudeck)
- Duy trì lực cơ và tầm vận động khớp, ngừa teo cơ dính khớp của tay bên gãy xương
Quá trình phục hồi chức năng cần được đánh giá, hướng dẫn và giám sát bởi chuyên gia. Gãy liên lồi cầu xương cánh tay là một chấn thương lớn tại chi trên nên việc tập luyện cần có chỉ định rõ ràng về thời điểm cũng như phương pháp tập, nhằm đạt được hiệu quả hồi phục tối đa và an toàn cho người bệnh.
