Cấu tạo và chức năng của cơ chóp xoay vai
Cơ chóp xoay vai (Rotator Cuff) là vùng được cơ Delta bao phủ bên ngoài, gồm có 4 cơ: cơ dưới vai ở phía trước, cơ trên gai ở trên, cơ dưới gai ở sau trên và cơ tròn bé ở sau. Các cơ này kết hợp với nhau tạo thành một vùng bao quanh chỏm xương cánh tay, chóp xoay bám từ xương bả vai tới chỏm xương cánh tay. Chúng hoạt động phối hợp nhịp nhàng để tạo nên các động tác xoay của chỏm xương cánh tay, giữ vững chòm nằm cân bằng trong ổ chảo.
Chóp xoay được cung cấp máu từ các động mạch mũ cánh tay sau, mũ cánh tay trước, động mạch trên vay và bởi những nhánh của động mạch cùng ngực.
Diễn tiến của rách chóp xoay
- Chóp xoay bị rách do thoái hóa sẽ khó tự lành, nếu không được khâu lại, phần lớn vết rách sẽ ngày càng lớn.
- Khi chóp xoay rách lớn, khớp vai sẽ bị mất vững. Chõm xương cánh tay sẽ dịch chuyển lên trên đụng vào mõm cùng vai và làm thoái hóa khớp vai.
- Gân chóp xoay rách gây mất vận động khớp vai gây nên giới hạn cử động, đau khi vận động cũng như khi nghỉ ngơi.
Nguyên nhân gân chấn thương rách cơ gân chóp xoay vai
Hiện tượng cơ chóp xoay bị rách là do nhiều yếu tố gây nên, trong đó có 2 nhóm nguyên nhân chính là: nội tại và bên ngoài.
Nhóm nguyên nhân bên trong
Bao gồm những thay đổi liên quan đến yếu tố tuổi tác, về rối loạn chuyển hóa, thiếu máu nuôi dưỡng, giảm số lượng tế bào, mỏng bó sợi collagen, tích tụ mô hạt và vôi hóa. Những thay đổi này có thể dẫn đến “rách thoái hóa”.
Nhóm nguyên nhân bên ngoài
Đến từ những chấn thương bao gồm các sang chấn cấp tính hoặc những vi chấn thương nhỏ nhưng lặp đi lặp lại trong thời gian dài. Một số chấn thương đặc trưng có thể gây rách chóp xoay là:
- Sự mất vững của khớp ổ chảo – cánh tay (sau khi trật khớp vai nhiều lần dẫn đến rách thứ phát chóp xoay);
- Chấn thương cấp tính: ngã trong tư thế dạng tay;
- Một số vi chấn thương: sự lặp đi lặp lại của một động tác khớp vai nhiều lần (động tác quay tay, đưa tay quá đầu. Có thể thấy rõ nguyên nhân này ở những vận động viên bơi lội, cử tạ hay những người làm việc chân tay. Đây là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến rách gân cơ trên vai.
Bệnh lý chóp xoay gia tăng tỷ lệ thuận với tuổi tác, đặc biệt là những người trên 50 tuổi. Rất nhiều những vết rách li ti và không có triệu chứng được tìm thấy ở những người trong độ tuổi này. Đối với bệnh nhân lớn tuổi, yếu tố nội tại là yếu tố cơ bản, yếu tố bên ngoài không đáng kể.
Triệu chứng bệnh rách cơ chóp xoay vai
Triệu chứng nổi bật khi bị rách cơ chóp xoay là đau vai. Người bệnh thường phải đối mặt với triệu chứng đau nhiều tại khớp vai, đau tăng khi vận động cánh tay đưa cao hoặc dạng rộng và tăng về đêm trong tư thế nằm nghiêng về bên tổn thương.
Vị trí đau thông thường là mặt ngoài và phía trước khớp vai, lan xuống cánh tay cùng bên. Cánh tay và khớp vai không còn khả năng vận động trong giới hạn bình thường, đôi khi một số bệnh nhân còn cảm thấy yếu vùng khớp vai, khiến việc thực hiện các động tác trong sinh hoạt hằng ngày gặp nhiều khó khăn.
Một thời gian dài nếu bệnh không được phát hiện có thể đưa đến biến chứng teo nhỏ các cơ quanh vùng vai.
Các phương pháp điều trị rách cơ chóp xoay vai
Nếu bạn bị rách chóp xoay không được điều trị, tổn thương sẽ ngày càng nặng hơn, vết rách chóp xoay sẽ lớn hơn theo thời gian. Do đó điều trị sớm rất quan trọng để ngăn chặn mọi việc trở nên xấu hơn và bệnh nhân hồi phục nhanh hơn
Mục tiêu điều trị là giảm đau và phục hồi chức năng khớp vai.
Điều trị bảo tồn
Phương pháp bao gồm: chườm lạnh; thay đổi thói quen hoạt động; Vật lý trị liệu phục hồi chức năng khớp vai; tiêm cortisone nhằm giảm đau và hỗ trợ vật lý trị liệu. Phương pháp này được chỉ định đối với một số trường hợp:
- Khi không có tiền sử chấn thương rõ ràng, triệu chứng không rầm rộ, trên MRI có tổn thương rách nhỏ;
- Với những bệnh nhân thể giả liệt hoặc hạn chế vận động quá nhiều cũng nên chỉ định điều trị nội khoa với các bài vật lý trị liệu để cải thiện sức cơ xung quanh và sự linh hoạt của khớp trước khi tiến hành phẫu thuật.
- Tình trạng rách cơ chóp xoay lớn và rất lớn mà bệnh nhân chỉ có thể vận động ít hoặc bị chống chỉ định với phẫu thuật. Mục tiêu điều trị bảo tồn nhằm giảm đau và cải thiện được chức năng khớp càng nhiều càng tốt.
Phẫu thuật
Phương pháp này giúp điều trị dứt điểm các trường hợp:
- Bị rách chóp xoay do chấn thương mà trước đó chức năng khớp vai bình thường;
- Điều trị bảo tồn 3-6 tháng và không đáp ứng điều trị hoặc đáp ứng chậm và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân;
- Rách từ 3cm trở lên.
Phục hồi chức năng sau phẫu thuật khâu phục hồi rách chóp xoay
Sau mổ, bệnh nhân cần phải đeo đai bất động khớp vai trong vài tuần, sau đó sẽ bỏ đai để tập vận động khớp. Chế độ tập tùy thuộc vào mức độ tổn thương thấy được trong lúc mổ. Thông thường phải mất vài tuần đến vài tháng để bệnh nhân có thể hết đau và hồi phục hoàn toàn chức năng của khớp vai.
Quá trình tập luyện phục hồi chức năng cần được hướng dẫn và giám sát bởi chuyên gia.
