– Dây chằng chéo trước( DCCT) bám vào bờ trong của lồi cầu ngoài chạy chéo xuống dưới và vào trong, ra trước, vắt chéo ngay trước dây chằng chéo sau, đầu dưới bám vào diện trước của gai mâm chày.
– Chức năng chính của dây chằng chéo trước là ngăn không cho mâm chày di lệch ra trước, ngoài ra còn ngăn gối ưỡn hay vẹo trong vẹo ngoài quá mức, kiểm soát cử động xoay của xương chày khi gối gập duỗi từ 0 đến 30 độ.
– Sự cung cấp máu cho dây chằng chủ yếu là từ mạch máu bao khớp.
– Đáng ngạc nhiên, rất ít mạch nuôi xuất phát từ chỗ nối xương- dây chằng.
– TK chi phối: nhánh TK chày (TK tự chủ và thụ thể cảm giác sâu)
– Một DCCT nguyên vẹn có thể chịu một lực lên đến 2500N và dãn 20% trước khi bị đứt. Trong các hoạt động thường ngày, DCCT chịu lực 100N khi gập gối thụ động, 400N khi đi bộ và 1700N trong các hoạt động tăng- giảm tốc độ.
Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh tổn thương dây chằng chéo trước:
- Cơ chế chấn thương thường gặp nhất là đùi bị vặn xoay ngoài trong khi cẳng chân bị cố định + lực vẹo ngoài gối, gây ra tổn thương dây chằng chéo trước do vặn xoắn
- Một cơ chế khác là cẳng chân xoay trong trong khi gối ưỡn, hay gặp ở môn bóng rổ khi vận động viên tiếp đất sau khi ném rổ.
- Gối ưỡn quá mức cũng có thể gây đứt dây chằng chéo trước như trong bóng đá.
- Dây chằng chéo trước có thể đứt bán phần, có thể đứt hoàn toàn.
- Khi đứt hai đầu gân đứt tách xa nhau làm dây chằng không thể tự liền được và cũng không thể khâu nối dây chằng được.
Các dấu hiệu của đứt dây chằng chéo trước:
- Trong khoảng 40% bệnh nhân có nghe được tiếng kêu ‘rắc’ ngay khi chấn thương. Thường vận động viên sẽ không thể tiếp tục thi đấu và gối sẽ sưng to do tràn máu sau vài giờ trong 70% trường hợp
- Sưng và đau vùng gối: Sau chấn thương gối sưng đau và hạn chế vận động. Dù bệnh nhân có điều trị hay không thì tình trạng sưng đau dần dần cũng tự hết. Tổn thương dây chằng chéo trước nếu không điều trị hay điều trị muộn mãn tính, các dấu hiệu trên không còn nữa mà thay vào đó:
- Khớp gối lỏng lẻo và yếu khi chạy nhảy
- Chân có cảm giác bán trật ra ngoài khi đi trên đường gồ ghề
- Không thể trụ bằng một chân đau khi đứng hay nhảy
- Lên cầu thang cảm giác không thật chân, khó khăn khi đi xuống dốc hoặc bước xuống cầu thang.
- Teo cơ vùng đùi (cơ tứ đầu, tam đầu đùi), vùng khớp hông.
Chẩn đoán cận lâm sàng:
- Chụp X-quang khớp gối: Mâm chày di chuyển ra trước so sánh với bên lành.
- Chụp MRI: chẩn đoán chính xác các tổn thương mô mềm.
Di chứng tổn thương dây chằng chéo trước nếu không điều trị hay điều trị muộn:
- Tổn thương dây chằng chéo trước để lâu, người bệnh không thể thực hiện được các động tác phức tạp trong sinh hoạt cũng như các hoạt động thể dục thể thao…Bên cạnh đó, nếu tình trạng này kéo dài còn gây tổn thương các thành phần khác trong khớp gối như rách sụn chêm, giãn các dây chằng còn lại, bề mặt sụn khớp bị bong tróc,…
- Khi người bệnh bị đứt dây chằng gối kéo dài, khớp gối bị hạn chế cử động khiến cơ đùi bị teo.
- Mâm chày sẽ bị lệch ra trước so với xương đùi, khiến cho khớp gối bị mất vững, người bệnh đi lại khó khăn nếu dây chằng chéo đầu gối bị đứt.
- Khớp gối mất vững khiến cho mâm chày trượt ra trước so với lồi cầu đùi khiến cho sụn chêm bị kẹt giữa 2 xương bị rách.
- Đứt dây chằng chéo trước khiến cho khớp gối bị thay đổi động học khiến cho phân phối lực của lồi cầu xương đùi xuống mâm chày thay đổi bất thường dẫn đến sụn khớp bị tổn thương. Hệ quả thoái hóa khớp gối sớm.
VẬT LÝ TRỊ LIỆU- PHỤC HỒI CHỨC NĂNG SAU PHẪU THUẬT TÁI TẠO DCCT.
- Tập luyện sau phẫu thuật giúp tăng khả năng hồi phục và nhanh chóng lấy lại khả năng sinh hoạt hẳng ngày.
- Hạn chế teo cơ- cứng khớp, giúp tăng sức mạnh cơ trong quá trình hồi phục.
- Điều chỉnh dáng đi đúng- tránh các tư thế gây nguy hiểm cho dây chằng vừa tái tạo.
- Quay lại các hoạt động thể dục thể thao sớm nhất có thể.
