Định nghĩa
Trật khớp vai là hiện tượng chỏm xương cánh tay trật khỏi ổ chảo làm dây chằng bao khớp và sụn viền bị rách, có thể kèm theo dập, gãy, khuyết xương ổ chảo hoặc cánh tay.
Đặc điểm
- Trật vào trong ra trước là thường gặp nhất
- Có đến 90% trật khớp vai tái hồi nhiều lần sau lần bị đầu tiên, thường xảy ra ở người trẻ ( 18-25 tuổi) do nhu cầu hoạt động vai nhiều.
- Khi bị trật nhiều lần, sẽ gây rách rộng thêm các cấu trúc sụn viền và dây chằng bao khớp.
- Lâu ngày làm khuyết xương, gãy mãnh xương, rách gân cơ chóp xoay dẫn đến khớp vai lỏng lẻo, mất chức năng và yếu lực nên sức vận động sẽ kém, đau vai và khó khăn trong các hoạt động.
Nguyên nhân và cơ chế chấn thương
Nguyên nhân
- Thường là gián tiếp do ngã chống tay hoặc chống khuỷu
- Các yếu tố thuận lợi cho trật khớp: Khớp vai có biên độ vận động lớn, chỏm to hõm nông, các dây chằng bao khớp phía trước yếu.
Cơ chế chấn thương
- Chấn thường trật tiếp vào khớp vai từ sau
- Trong lao động gặp trật khớp vai ở công nhân khuân vác.
Các dạng trật khớp vai thường thấy trên lâm sàng
Trật khớp đơn thuần:
- Trật ra trước: thường gặp, còn có tổn thương kèm theo.
- Trật ra sau: hiếm gặp hơn
- Trật xuống dưới: hiếm gặp
Gãy trật:
- Kèm gãy mấu động lớn
- kèm gãy cổ phẩu thuật xương cánh tay
- kèm gãy ổ chảo
Theo lâm sàng:
- Trật khớp kín
- Trật khớp hở
- Trật khớp kèm biến chứng thần kinh và mạch máu
- Trật khớp khóa
Theo mức độ tái phát:
- Trật khớp lần đầu
- Trật khớp tái diễn: khớp vai bị trật lại nhiều lần dù chấn thường nhẹ hay bị trật ở 1 tư thế cử động nào đó. Có thể là do tổn thương xương (dấu Hill-Sách chỏm xương cánh tay) mặt khớp ổ chảo, bao khớp và dây chằng
- Trật khớp thường trực
Biến chứng
Thương tổn thần kinh ( gặp khoảng 15% số trường hợp, nhất là liệt dây thần kinh mũ, có trường hợp còn liệt hẵn đám rối thần kinh cánh tay)
Đau quanh khớp vai: rất hay gặp ở người lớn tuổi, đau dai dẳng, dạng và xoay ngoài vai yếu. khó khăn trong sinh hoạt hằng ngày.
Hội chứng vai bàn tay.
Trật khớp vai tái diễn, thoái hóa khớp, vôi hóa quanh khớp, rách cơ chóp xoay
Vai trò của Vật Lý Trị Liệu đối với BN trật khớp vai
Giai đoạn bất động
Giảm đau, sưng phù, gia tăng tuần hoàn ( sưng phù và tuần hoàn kém là nguyên nhân dẫn đến hội chứng vai bàn tay)
Làm chậm tiến trình teo cơ
Ngăn ngừa cứng khớp xảy ra ở khớp vai và các khớp còn lại
Giai đoạn sau bất động
Lấy lại tầm vận động, sức mạnh khớp vai cho bệnh nhân, trở lại với sinh hoạt hằng ngày, làm việc và thể thao.
Những điều cần lưu ý:
Trong 2 tuần đầu:
- Tránh: xoay ngoài, dang vai, mang xách nặng
- Mang đai cố định liên tục từ 3-4 tuần ( kể cả lúc ngủ), đai có thể mang chỉ khi ngủ ở tuần 4
- Khi tháo đai treo tay luôn giữ cánh tay ở trước khuỷu, tuyệt đối không đưa ra phía sau ( tăng nguy cơ tái trật)
