Bệnh gout (gút) hay còn được gọi thống phong, là bệnh do rối loạn chuyển hóa nhân purin ở trong thận, khiến cho thận không thể lọc axit uric từ trong máu. Axit uric thường vô hại và nó được hình thành trong cơ thể, sau đó sẽ được đào thải ra ngoài qua nước tiểu và phân. Với người bị bệnh gout, lượng axit uric ở trong máu được tích tụ dần qua thời gian. Khi mà nồng độ này quá cao, những tinh thể nhỏ của axit uric sẽ được hình thành. Những tinh thể này tập trung lại ở các khớp và gây viêm, sưng và đau đớn nhiều cho bệnh nhân.
Bệnh gout đặc trưng bởi các đợt viêm khớp cấp tái phát, người bệnh thường xuyên bị đau đớn đột ngột giữa đêm và sưng đỏ ở các khớp khi đợt viêm cấp bùng phát, đặc biệt là ở các khớp ngón chân cái, nhưng cũng có thể ảnh hưởng tới các khớp khác ở chân (như đầu gối, mắt cá chân, bàn chân) và thường ít gặp hơn ở khớp tay (bàn tay, cổ tay, khuỷu tay), cả cột sống cũng có thể bị ảnh hưởng.
Thời đại ngày nay đã xóa tan quan niệm trước đây cho rằng gút là “bệnh nhà giàu” và chỉ có ảnh hưởng đến đàn ông, thực tế cho thấy, tỷ lệ phụ nữ mắc bệnh ngày càng phổ biến đặc biệt ở nhóm phụ nữ đã mãn kinh. Bên cạnh đó, khi đời sống được nâng cao hơn, nguồn thực phẩm đa dạng và chế độ ăn không lành mạnh đã khiến căn bệnh này ngày càng phổ biến và trẻ hóa.
Ai bị gout?
Tỷ lệ mắc bệnh gout là khoảng 1/200 người trưởng thành. Bệnh có thể ảnh hưởng đến mọi người, không phân biệt tuổi tác và giới tính. Tuy nhiên, nam giới từ 30–50 tuổi và phụ nữ trong giai đoạn sau mãn kinh thường mắc bệnh này nhiều hơn. Bệnh ít khi xảy ra ở người trẻ và trẻ em.
Các yếu tố nguy cơ gây bệnh bao gồm:
- Chế độ ăn quá nhiều đạm và hải sản.
- Tuổi tác và giới tính: bệnh xuất hiện nhiều hơn ở nam giới và người lớn tuổi
- Uống nhiều bia trong thời gian dài
- Béo phì
- Gia đình có người từng bị gout
- Mới bị chấn thương hoặc mới phẫu thuật
- Tăng cân quá mức
- Tăng huyết áp
- Chức năng thận bất thường
- Sử dụng một số loại thuốc có thể là nguyên nhân làm tích tụ axit uric trong cơ thể như: Aspirin, Thuốc lợi tiểu, Thuốc hóa trị liệu, Các loại thuốc có thể làm suy giảm hệ miễn dịch như cyclosporine
- Từng mắc các bệnh như đái tháo đường, suy giảm chức năng thận, bệnh tim, xơ vữa động mạch, tắc nghẽn mạch máu, bệnh truyền nhiễm, tăng huyết áp
- Mất nước
- Người trẻ tuổi rất hiếm khi bị bệnh; tuy nhiên, nếu bị bệnh, bệnh sẽ có xu hướng trở nên nghiêm trọng hơn.
Phân loại Gout (gút)
Bệnh gút được phân loại theo giai đoạn tiến triển của bệnh. Cụ thể:
Tăng acid uric máu không triệu chứng
Một người vẫn có thể bị tăng nồng độ acid uric trong máu mà không hề có bất kỳ triệu chứng bên ngoài nào. Trong giai đoạn này, người bệnh chưa cần điều trị, mặc dù các tinh thể urat có thể lắng đọng trong mô và gây ra các tổn thương nhẹ. Nếu kết quả xét nghiệm máu có tăng acid uric nhưng không có biểu hiện bệnh trên lâm sàng, bệnh nhân nên đến chuyên khoa cơ xương khớp để được tư vấn thích hợp.
Bệnh gout (gút) cấp tính
Các tinh thể urat lắng đọng có cấu trúc nhỏ, cứng và sắc nhọn khi cọ xát vào lớp niêm mạc mềm của khớp, được gọi là bao hoạt dịch, gây nên tình trạng sưng đau và viêm rất nhiều. Khi điều này xảy ra tạo thành các đợt gút cấp. Các đợt cấp này có thể được “kích hoạt” sau khi người bệnh gặp căng thẳng, vừa trải qua một bữa tiệc rượu, sau bữa ăn thịnh soạn hay sử dụng các loại ma túy, nhiễm lạnh… cũng có thể khiến cho bệnh bùng phát.
Gút mạn tính giai đoạn tạm ổn định giữa các đợt cấp
Đây là giai đoạn giữa của các đợt cấp, khoảng tái phát các đợt cấp thường không xác định, có thể vài tháng, hoặc vài năm, điều này còn tùy thuộc vào quá trình điều trị cũng như việc cân bằng lối sống hằng ngày của bệnh nhân. Theo như thống kê, có khoảng 62% trường hợp bị tái phát trong năm đầu tiên, 16% trong 1-2 năm, 11% trong 2-5 năm và 7% không tái phát 10 năm trở lên. Thời gian này, các tinh thể urat vẫn tiếp tục được lắng đọng và tích tụ trong các mô cơ thể.
Gút mãn tính có biến chứng
Đây là bệnh gây nên nhiều phiền toái và suy nhược cho người bệnh gút nhất. Ở giai đoạn mãn tính này bệnh nhân xuất hiện những hạt tophi lớn ở xung quanh các khớp, thậm chí là ở trong các mô cơ, trong thận gây tổn thương nghiêm trọng ở khớp và thận, nếu như không được điều trị trong thời gian dài sẽ dẫn đến giai đoạn mãn tính.
Giả gút
Một tình trạng mà dễ gây nhầm lẫn với bệnh gút là bệnh giả gút hay còn gọi là bệnh lắng đọng calcium pyrophosphate dihydrate. Các triệu chứng của bệnh này cũng rất giống với dấu hiệu của bệnh gút, mặc dù các đợt bùng phát thường ít nghiêm trọng hơn.
Sự khác biệt chủ yếu giữa bệnh gút và bệnh giả gút là các khớp bị kích thích bởi các tinh thể canxi pyrophosphat hơn là các tinh thể urat. phát đồ điều trị cũng khác với bệnh gout.
Triệu chứng của bệnh Gout (gút) là gì?
Triệu chứng bệnh gút thường xảy ra đột ngột và vào ban đêm. Trong một số các trường hợp, bệnh gút không có dấu hiệu ban đầu. Các biểu hiện của bệnh gút thường xuất hiện khi người bệnh đã từng mắc gút cấp tính hoặc mãn tính.
Các triệu chứng chính của bệnh gồm:
- Khớp bị đau đột ngột, dữ dội và sưng tấy
- Khớp đau nhiều hơn khi đụng vào
- Khớp sưng đỏ
- Nhiệt độ vùng xung quanh khớp ấm lên
Hầu hết các biểu hiện của bệnh gút thường kéo dài trong vài giờ, trong 1–2 ngày. Tuy nhiên, đối với những trường hợp nặng, cơn đau có thể sẽ xảy ra trong vòng vài tuần.
Nếu người bệnh gút không dùng thuốc trị thường xuyên thì các triệu chứng của bệnh sẽ càng nghiêm trọng hơn.
- U cục tophi: Bệnh này đặc trưng bởi sự tích tụ tinh thể dưới da. Thông thường, các khối này sẽ xuất hiện ở khu vực xung quanh các ngón chân, đầu gối, ngón tay và tai. Nếu như không được xử lý đúng cách thì u tophi sẽ ngày càng to hơn.
- Tổn thương khớp: Nếu như người bệnh không dùng thuốc điều trị gout, khớp có thể sẽ bị tổn thương vĩnh viễn. Tình trạng này sẽ làm tăng nguy cơ tổn thương xương và các khớp khác.
- Sỏi thận: Nếu không điều trị đúng cách, các tinh thể acid uric không chỉ tích tụ ở xung quanh khớp mà còn tích tụ trong thận gây ra tình trạng sỏi thận.
Phòng ngừa bệnh Gout (gút)
Những thói quen trong sinh hoạt hằng ngày giúp hạn chế diễn tiến của bệnh gút (gout):
- Nghe theo hướng dẫn của bác sĩ, không được tự ý uống thuốc không có trong chỉ định hoặc bỏ thuốc được kê toa.
- Tái khám đúng theo lịch hẹn để được theo dõi diễn tiến bệnh cũng như tình trạng sức khỏe.
- Điều trị tốt các bệnh lý gây bệnh gout thứ phát như suy thận, các bệnh lý chuyển hóa, …
- Tập thể dục hằng ngày
- Duy trì cân nặng hợp lý
Đặc biệt cần phải duy trì 1 chế độ ăn uống thật hợp lý:
- Tránh ăn nội tạng, nhất là gan, cá mòi
- Tránh ăn hải sản và thịt đỏ
- Ăn ít chất béo bão hòa và các sản phẩm chứa ít chất béo
- Ăn nhiều thực phẩm giàu chất xơ như dưa leo, củ sắn, cà chua, …
- Thay thế dùng đường tinh luyện bằng đường tự nhiên trong rau củ và ngũ cốc
- Uống nhiều nước: uống từ 2,5–3 lít nước mỗi ngày
- Giảm sử dụng các thức uống có cồn, đặc biệt là bia rượu
- Không uống cà phê, trà, nước uống có ga
Các biện pháp chẩn đoán bệnh Gout (gút)
Bệnh gout thường rất khó để chẩn đoán chính xác vì các triệu chứng gần giống với các bệnh khác.
Các biện pháp chẩn đoán được áp dụng bao gồm:
- Hỏi bệnh sử
- Khám lâm sàng
- Xét nghiệm cận lâm sàng:
Xét nghiệm máu để đo nồng độ acid uric trong máu
- Chọc hút dịch khớp tìm tinh thể acid uric
- Chụp X- quang khớp
- Siêu âm khớp
- Chụp CT scanner khớp
Nguyên tắc điều trị gút (gout)
- Điều trị viêm khớp trong cơn gout cấp.
- Dự phòng tái phát cơn gout, dự phòng lắng đọng urat trong các mô và dự phòng biến chứng thông qua điều trị hội chứng tăng acid uric máu với mục tiêu kiểm soát acid uric máu dưới 360 mmol/l (60 mg/l) với gout chưa có nốt tophi và dưới 320 mmol/l (50 mg/l) với gout có nốt tophi.
Chế độ ăn uống – sinh hoạt cho người bị gout:
- Tránh các chất có nhiều purin như tạng động vật, thịt, cá, tôm, cua, … Có thể ăn trứng, hoa quả. Ăn thịt không quá 150 gram mỗi ngày.
- Không uống rượu, cần giảm cân, tập luyện thể dục thường xuyên.
- Uống nhiều nước, khoảng 2-4 lít nước mỗi ngày
- Tránh các thuốc làm tăng acid uric máu, tránh các yếu tố làm khởi phát cơn gout cấp như căng thẳng, chấn thương, …
Điều trị nội khoa
- Thuốc kháng viêm: dùng trong giai đoạn cơn gout cấp để giảm viêm
- Thuốc giảm acid uric máu: dùng trong giai đoạn mãn tính để tránh tái phát cơn gout cấp
Điều trị ngoại khoa:
Phẫu thuật cắt bỏ nốt tophi được chỉ định trong trường hợp:
- Gout kèm biến chứng loét
- Bội nhiễm nốt tophi
- Nốt tophi kích thước lớn, ảnh hưởng đến vận động hoặc vì lý do thẩm mỹ
Khi phẫu thuật cần dùng colchicin nhằm tránh khởi phát cơn gout cấp và kết hợp thuốc hạ acid uric máu.
