Gãy xương đòn (gãy xương quai xanh) là gì?
Gãy xương đòn (gãy xương quai xanh) là tổn thương mất liên tục tại xương đòn sau một tai nạn thể thao, sinh hoạt hoặc tai nạn giao thông.
Xương đòn là một xương nằm dài nằm ngay dưới da vùng vai, nối giữa xương ức và hệ thống đai vai – cánh tay, có tác dụng như một thanh chống, giằng giữa thân mình và khớp vai, cho phép khớp vai hoạt động với cường độ tối ưu. Xương đòn cũng có chức năng bảo vệ các cấu trúc quan trọng phía dưới như bó mạch dưới đòn, đám rối cánh tay, phổi,…
Gãy xương đòn chiếm khoảng 2,6% trong tất cả các trường hợp gãy xương. Đối tượng có nguy cơ cao gãy xương đòn là trẻ em và người trẻ tuổi, những người thường xuyên có các hoạt động mạnh với cường độ cao.
Trên thực tế, tỉ lệ gãy xương đòn bên trái thường cao hơn so với bên phải, do số người người thuận tay phải nhiều hơn, bên không thuận có xu hướng yếu hơn nên dễ bị gãy hơn. Hơn nữa, ở Việt Nam, người tham gia giao thông thường đi bên lề phải, dẫn đến việc chống xe bằng chân trái. Do đó, khi tai nạn xảy ra, cơ thể thường ngả về phía bên trái.
Gãy xương đòn thường không gây nguy hiểm tính mạng do xương đòn có màn xương dày và nằm ở vị trí trên lồng ngực, nơi có nguồn cung cấp máu dồi dào nên xương dễ lành sau khi gãy. Mặc dù nằm gần các dây thần kinh và mạch máu quan trọng nhưng tình trạng gãy xương đòn và di lệch các đầu xương hiếm khi gây ảnh hưởng đến các cơ quan này.
Tuy nhiên, trong một số trường hợp gãy xương đòn phức tạp, các mảnh xương có khả năng xuyên thủng các dây thần kinh hoặc mạch máu dưới xương gây ra chảy máu hoặc liệt tay, xương gãy đâm vào phổi có thể dẫn đến tràn khí hoặc tràn máu vào màng phổi gây suy hô hấp nguy hiểm đến tính mạng.
Triệu chứng nhận biết gãy xương đòn
Sau một tai nạn hay một chấn thương, người bệnh sẽ cảm thấy đột ngột xuất hiện những triệu chứng sau đây và các mức độ của các dấu hiệu có thể tăng lên sau một vài ngày:
- Đau khu trú tại vùng vai sau tai nạn, các cơn đau vai tăng lên khi vận động
- Sưng phồng tại vùng vai, hõm xương vai
- Bầm tím vùng vai
- Cảm giác cứng nhắc, khó khăn để vận động vai
- Có tiếng rắc, cọ xương khi bạn cố vận động vai
- Có thể nhìn thấy đầu xương đòn di lệch đẩy lồi ra da.
- Trẻ không vận động cánh tay sau sinh có thể là dấu hiệu gãy xương đòn sơ sinh .
Nếu bạn nhận thấy những dấu hiệu trên, hãy lập tức đến gặp bác sĩ tại các cơ sở Y tế uy tín để chẩn đoán và điều trị sớm. Việc trì hoãn hay tự chẩn đoán và điều trị sai cách có thể sẽ để lại các di chứng nghiêm trọng. Nguy hiểm hơn, nếu gãy xương đòn có kèm biến chứng mà không được phát hiện sớm có thể để lại các biến chứng nguy hiểm, có thể ảnh hưởng tới tính mạng
Phương pháp điều trị gãy xương đòn
Hiện nay, điều trị bảo tồn và điều trị phẫu thuật là hai phương pháp chính được dunmgf để điều trị gãy xương đòn.
Hầu hết các trường hợp gãy xương đòn thường được điều trị bằng phương pháp bảo tồn. Một số phương pháp điều trị bảo tồn bao gồm:
- Bó bột để điều chỉnh vai và giữ xương cố định.
- Phương pháp Rieunau: Bệnh nhân sẽ đặt gối dưới vai, nằm ngửa liên tục trong hai tuần. Vị trí xương đòn bị gãy sẽ được băng bó bằng hai dải băng dính lớn. Sau hai tuần này, bệnh nhân có thể ngồi dậy và bắt đầu sử dụng băng treo tay, cũng như tập luyện khớp vai.
- Băng số 8: Phương pháp này sử dụng băng thun rộng khoảng 10-12 cm, bắt chéo theo hình số 8 sau lưng bệnh nhân trong khoảng 4-8 tuần. Đây là phương pháp điều trị bảo tồn phổ biến nhất vì băng thun sẽ mang lại cảm giác nhẹ nhàng và thoải mái hơn cho bệnh nhân.
Phương pháp điều trị bảo tồn thường được đề xuất cho các bệnh nhân cao tuổi, vì những bệnh nhân này thường có các bệnh mãn tính như bệnh tim mạch, đái tháo đường cùng với tình trạng loãng xương, xương giòn, mỏng, xốp… không thích hợp cho phẫu thuật.
Phẫu thuật:
Được áp dụng trong những tình huống sau đây:
- Khi gãy xương đòn có biến chứng gây tổn thương đến thần kinh, mạch máu hoặc làm thủng màng phổi.
- Trường hợp gãy kín đang được điều trị bảo tồn, nếu có mảnh xương thứ ba làm thủng da hoặc màng phổi, người bệnh cũng sẽ được chỉ định phẫu thuật.
- Các trường hợp gãy hở cần phẫu thuật để cắt lọc vết thương và phục hồi kết cấu xương.
- Bệnh nhân mong muốn phẫu thuật để xương hồi phục tốt nhất, ngăn ngừa tình trạng tạo thành một cục u lồi làm mất thẩm mỹ có thể xảy ra khi áp dụng phương pháp điều trị bảo tồn.
- Gãy xương đòn di lệch chồng ngắn hơn 2 cm hoặc gãy hở tách rời hai đầu xương
Phẫu thuật mang lại hiệu quả nắn chỉnh xương tốt hơn so với phương pháp điều trị bảo tồn.
Phục hồi chức năng sau gãy xương đòn
Chấn thương gãy xương đòn có nhiều mức độ khác nhau do vậy phục hồi chức năng phù hợp với mức độ gãy và phương pháp điều trị là cần thiết. Phục hồi chức năng giúp cho bệnh nhân phục hồi lại toàn bộ sức mạnh và biên độ vận động.
Nếu không được phục hồi chức năng sau gãy xương đòn sẽ để lại các hậu quả như:
- Teo cơ. Cơ cánh tay, cơ ngực lớn, cơ lưng rộng lâu ngày không vận động sẽ dẫn đến teo cơ
- Cứng khớp. Các khớp không hoạt động lâu ngày sẽ có xu hướng cứng khớp, giảm biên độ vận động khớp vai, hạn chế nâng vai
- Chậm liền xương. Không tập phục hồi chức năng có thể dẫn đến chậm liền xương. Quá 3 tháng mà xương chưa lành được cần theo dõi tình trạng xương chậm liền.
- Xương không liền: Quá 6 tháng mà bệnh nhân vẫn còn biểu hiện tại vị trí gãy xương còn đau, có cử động bất thường hay trên X-Quang không có dấu hiệu xương liền.
- Xương liền bị lệch. Trường hợp điều trị bảo tồn và luyện tập không đúng dẫn đến di lệch nhiều hơn. Sau khi can xương đai vai sẽ yếu hơn
