THOÁT VỊ ĐĨA ĐỆM LÀ GÌ?
- Các đốt sống được phân cách bằng đĩa đệm (bao gồm vòng xơ ở vỏ ngoài bao quanh chất mềm được gọi là nhân đệm). Khi các thay đổi thoái hoá (có hoặc không có chấn thương) dẫn đến sự lồi hoặc thoát nhân qua bao xơ, nhân bị di chuyển về phía sau hoặc phía bên trong khoang ngoài màng cứng.
- Khi nhân đĩa đệm thoát vị gây chèn ép hoặc kích thích các rễ thần kinh. Khi nhân đệm từ L1-L5,S1 thoát vị ra phía sau có thể chèn ép tủy hoặc đuôi ngựa, đặc biệt là ở hẹp ống sống bẩm sinh hẹp ống sống). Ở vùng thắt lưng, > 80% các rách đĩa đệm ảnh hưởng đến rễ L5 hoặc S1; ở vùng cổ C6 và C7 thường bị ảnh hưởng nhất.
NGUYÊN NHÂN:
- Do tuổi tác: Ở những người trên 30 tuổi, đĩa đệm thường không còn mềm mại, nhân nhày có thể bị khô, vòng sụn bên ngoài xơ hóa, rạn nứt và có thể rách. Trên cơ sở đó nếu có một lực tác động mạnh vào cột sống (chấn thương, gắng sức…) nhân nhày có thể qua chỗ rách của vòng xơ thoát vị ra ngoài chui vào ống sống, chèn ép rễ thần kinh
- Do chấn thương cột sống: Nếu bị tác động bởi một lực đủ mạnh (tai nạn, bị đánh đập) tại vùng cột sống thì có thể một đốt xương sống bị phá vỡ hoặc một đĩa đệm có thể vỡ.
- Do thói quen trong sinh hoạt, vận động: Ít tập thể dục, lười vật động, làm việc văn phòng hay sử dụng máy tính liên tục trong thời gian dài không đổi tư thế gây hại cho cột sống cổ.
- Do lao động: Thoát vị đĩa đệm đốt sống cổ cũng thường xuất hiện khi ta nhấc vật nặng ở tư thế khom lưng, lao động nặng nhọc.
- Do bẩm sinh, di truyền: Các bệnh lý cột sống bẩm sinh hay mắc phải như gai đôi đốt sống, gù, vẹo hoăc thoái hóa cột sống cũng là các yếu tố nguy cơ gây thoát vị địa đệm.
TRIỆU CHỨNG:
- Thoát vị đĩa đệm thường không gây triệu chứng.
- Chúng có thể gây ra các triệu chứng cơ năng tại vùng phân bố của rễ thần kinh bị ảnh hưởng: Đau thường tiến triển đột ngột, và đau lưng thường giảm khi nghỉ ngơi.
- Ở những bệnh nhân thoát vị thắt lưng cùng, tư thế duỗi thẳng chân làm căng rễ thần kinh thắt lưng thấp hơn(<600) làm đau thắt lưng hoặc chân ( hai bên nếu là thoát vị trung tâm); duỗi thẳng gối trong khi ngồi cũng có thể gây ra đau.
- Thoát vị đĩa đệm cột sống cổ gây đau khi gập hoặc nghiêng cổ. Chèn ép tủy cổ mạn tính có biểu hiện liệt cứng chi dưới và nếu cấp tính, gây liệt tứ chi.
- Chèn ép vùng đuôi ngựa thường dẫn đến bí tiểu hoặc tiểu mất tự chủ do mất chức năng cơ vòng.
CHẨN ĐOÁN:
- MRI hoặc CT: MRI hoặc CT có thể xác định nguyên nhân và xác định chính xác vị trí tổn thương.
- Xét nghiệm điện học chẩn đoán có thể giúp xác định rễ có liên quan.
- Do thoát vị đĩa đệm không có triệu chứng là phổ biến, bác sĩ lâm sàng phải xem xét cẩn thận tương quan giữa các triệu chứng với các bất thường trên MRI trước khi cân nhắc các thủ thuật xâm lấn.
ĐIỀU TRỊ:
- Điều trị bảo tồn trước tiên: Vật lý trị liệu và tập luyện tại nhà có thể cải thiện tư thế và cơ lực lưng và do đó làm giảm các vận động cột sống gây kích thích hoặc ép rễ thần kinh.
- Làm các thủ thuật xâm lấn nếu khiếm khuyết thần kinh tiến triển hoặc nặng
- Đánh giá phẫu thuật ngay nếu có chèn ép tủy
Do đĩa đệm thoát vị khô đi và co lại theo thời gian, các triệu chứng có xu hướng giảm bất kể có điều trị hay không. Có tới 85% bệnh nhân bị đau lưng – bất kể nguyên nhân gì – phục hồi mà không cần phẫu thuật trong vòng 6 tuần.
