Vẹo cổ bẩm sinh là gì?
Vẹo cổ bẩm sinh (Xơ hoá cơ ức đòn chũm) là tình trạng cơ ức đòn chũm bị xơ hoá một phần do tư thế bào thai hoặc tai biến trong khi sinh dẫn đến những hạn chế tầm vận động của cột sống cổ.
Mô tả
- Có khoảng 0,4-3,94 % trẻ sinh ra mắc vẹo cổ.
- Đặc trưng: biến dạng xay và nghiêng cổ, giới hạn tầm vận động nghiêng mà xoay cổ.
- Nguyên nhân: do co ngắn cơ một bên, dày lên hoặc co quá mức của cơ ức đòn chũm. Hoặc do bất thường ở mức độ tế bào: xơ hóa nội sinh => Lắng đọng collagen, di chuyển của nguyên bào sợi xung quanh các sợi cơ.
Phân lọai
- Vẹo cổ tư thế: Không giới hạn ROM, nhưng trẻ có biểu hiện thích nghiêng/xoay về một bên hơn.
- Vẹo cổ do co ngắn cơ: co thắt cơ ức đòn chũm và có hạn chế ROM
- Vẹo cổ do có u cơ ( mass): mô xơ dày lên tại cơ ức đòn chũm và có hạn chế ROM.
Thông thường thì vẹo cổ tư thế là nhẹ nhất, điều trị trong thời gian ngắn. Vẹo cổ có u cơ là năng nhất và có thể sẽ phải can thiệp xâm lấn.
Biểu hiện trẻ bị vẹo cổ do xơ hóa cơ ức đòn chũm
Dấu hiệu sớm:
- Biểu hiện rõ ràng ở trẻ ngay sau sinh hoặc là trong 3 tháng đầu.
- Có khối u ở cơ ức đòn chũm với các biểu hiện:
- Khối u phát hiện ngay sau sinh, cảm giác khối u phát triển lớn nhanh trong tháng đầu,
- Sờ tay vào tính chất khối u từ hơi chắc đến rất chắc, di động nhẹ khỏi vị trí theo cơ ức đòn chũm.
- Vùng xuất hiện u không gây nóng, đỏ, đau.
Giới hạn tầm vận động cổ:
Trẻ trong những tháng đầu không vận động nhiều nên thường sẽ dễ phát hiện muộn hơn. Sau khi trẻ xuất hiện khối u này khoảng 2-3 tháng, đầu trẻ sẽ bị nghiêng sang bên có khối xơ, hạn chế nghiêng sang phía bên lành và xoay sang hai bên.
Dấu hiệu muộn:
- Sau 3 tháng tuổi
- Cha mẹ không phát hiện sớm hoặc trẻ không được điều trị đúng kĩ thuật:
- Có khối ở cơ ức đòn chũm nhưng mật độ chắc hơn nhiều
- Vẹo cổ
- Đầu trẻ nghiêng sang bên mà có khối u
- Bị hạn chế vận động cột sống cổ (hạn chế nghiêng đầu sang bên lành và quay đầu sang hai bên)
- Vẹo cột sống cổ các đốt sống cổ của trẻ bị biến dạng
- Trẻ bị mắt lác
- Teo nửa mặt cùng bên có khối xơ.
Chuẩn đoán phân biệt
- Vẹo cổ mắc phải
- Dính khớp chẩm đội
- Hội chứng K lippel-Feil
- U cơ ức đòn chũm
- Vẹo cột sống
- Chấn thương khi sinh: Trật khớp vùng mặ, rách cơ ức đòn chũm.
- Bất thường thị giác
Điều trị vẹo cổ bẩm sinh
Vật lý trị liệu
Nguyên tắc trong phục hồi chức năng và điều trị:
- Can thiệp sớm ngay sau khi sinh hoặc ngay sau khi phát hiện thấy có khối xơ.
- Hướng dẫn cho mẹ bệnh nhân tập tại nhà trong 3 tháng đầu
- Khám thường quy sau 1, 2, 3 tháng cho đến khi khỏi
- Điều trị Phục hồi chức năng tại cơ sở có chuyên môn sau 3 tháng tuổi nếu kết quả kém
Các phương pháp và kỹ thuật phục hồi chức năng
- Kỹ thuật di động mô mềm
- Kéo giãn bằng tay
- Huấn luyện cơ
- Đặt tư thế, giáo dục phụ huynh
- Nẹp
- Kinesio Taping
Điều trị trong bao lâu
Theo C.Emery (1994) thì thời gian điều trị cho trẻ vẹo cổ bẩm sinh: 4-7 tháng
Có khối u cơ ức đòn chũm: 6-9 tháng.
Không có khối u cơ ức đòn chũm: 3-9 tháng
Phẫu thuật
Chỉ định phẩu thuật khi: Trẻ trên 2 tuổi, vẹo cổ nặng đã điều trị các phương pháp khác không có kết quả, cơ ức đòn chũm bị co ngắn và chắc, không quay được cổ sang bên có khối u cơ .
Tóm lại, cần phát hiện và điều trị sớm các trường hợp trẻ sơ sinh bị chấn thương cơ ức đòn chũm ngay sau sinh để dự phòng bị xơ hóa cơ ức đòn chũm. Sau 1 quá trình điều trị cho trẻ, trẻ bị xơ hóa cơ ức đòn chũm sẽ cần phải có thêm một thời gian được bố mẹ cho tập các bài tập vật lý trị liệu tại nhà tương tự để trẻ được phục hồi hoàn toàn.
